اثر هنری مفهومی از مائوریتزیو کاتلان با عنوان «کمدین» که تنها یک موز معمولی نیم دلاری است و با چسب به دیوار چسبانده شده، در جریان یک حراج بین‌المللی، در جریان رقابت بین ۷ خریدار به ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار به یک کارآفرین حوزه کریپتو فروخته شد که گفت آن را چند روز آینده می‌خورد.
شامگاه چهارشنبه، موزی که سال‌ها در دنیای هنر جنجال‌برانگیز بوده است، در حراج آثار هنری معاصر ساتبیز به قیمت ۶.۲ میلیون دلار به فروش رسید و به گران‌ترین میوه جهان تبدیل شد، هرچند اگر خریدار آن را نخورد تا چند روز دیگر می‌گندد و باید دور انداخته شود.
این موز، ستاره اثر مفهومی «کمدین» اثر مائوریتزیو کاتلان، هنرمند مشهور ایتالیایی است که سال ۲۰۱۹ آن را خلق کرد و با نوار چسب به دیوار چسبانده می‌شود.
خریدار با دریافت آن‌چه گواهی اصالت و دستورالعمل نصب نامیده شده، می‌تواند هر زمان که موز خراب شد، آن را با یک موز تازه عوض کند.
در جریان رقابت برای خرید این موز، ۷ خریدار علاقه‌مند، ۵ دقیقه با هم رقابت کردند و قیمت را تا ۶.۲ میلیون دلار بالا بردند که جاستین سان، کارآفرین چینی‌تبار حوزه ارزهای دیجیتال، پیشنهاد کرد و با همین قیمت به او فروخته شد.
به گزار نیویورک تایمز، کارشناسان آثار هنری می‌گویند این اتفاق نشانه‌ای از این است که حتی در بازاری راکد، مردم برای نمایش‌های هنری بزرگ یا آن‌چه این چنین معرفی می‌شود، پول خرج می‌کنند.
مایکل موزس، تحلیل‌گر سرمایه‌گذاری در حوزه هنر، به نیویورک تایمز گفت: «بازدهی و سود سرمایه‌گذاری در بازار هنر در دهه گذشته ثابت یا کاهشی بوده است. اما اثر هنری یک دارایی جذاب است زیرا مردم برای لذتی که از آن می‌برند، حاضرند بازدهی کمتر را بپذیرند. لذت چیزی نیست که بتوان با آن شوخی کرد.»
جاستین سان، خریدار این موزه ۶.۲ میلیون دلاری در بیانیه‌ای گفت این اثر «نمایانگر پدیده‌ای فرهنگی است که دنیای هنر، میم‌ها و جامعه ارزهای دیجیتال را به هم پیوند می‌دهد.»
این خریدار ثروتمند موز هنری، در ادامه با اشاره به خوردن این موز در روزهای آینده نوشته است: «در روزهای آینده، من شخصا موز را به عنوان بخشی از این تجربه هنری منحصربه‌فرد خواهم خورد و به جایگاه آن در تاریخ هنر و فرهنگ عامه احترام خواهم گذاشت.»
از میامی تا ساتبیز
این اثر برای اولین بار در سال ۲۰۱۹ در آرت بازل میامی بیچ به نمایش درآمد، جایی که گالری پروتن سه نسخه از «کمدین» را، یعنی سه موز را با چسپی به دیوار چسپانده شده، به قیمت ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار دلار فروخت.
اما در جریان نمایش این موز، ازدحام جمعیت چنان مختل‌کننده بود که گالری مجبور شد موز را از غرفه بردارد، به‌ویژه پس از آنکه یک هنرمند به نام دیوید داتونا آن را از دیوار کند و خورد.
در حراج ساتبیز، این موز با برآورد قیمتی بین ۱ تا ۱.۵ میلیون دلار عرضه شد، اما قیمت نهایی با احتساب هزینه‌ها، شش برابر برآورد اولیه شد.
این اثر با این حواشی، به یک پدیده رسانه‌ای تبدیل شد و حتی روی جلد روزنامه نیویورک پست قرار گرفت و انتقادهای زیادی هم به آن شد.
اما در آن زمان، برخی منتقدان به موز هنری نظر مساعدتری داشتند. از جمله، جیسون فاراگو در نیویورک تایمز نوشت که عنوان «کمدین» طنزآمیز است، زیرا «کاتلان، مانند همه دلقک‌های بزرگ، تراژدی‌دانی است که یقین‌های ما را به لغزندگی پوست موز می‌کشاند.»
در زمان خلق این اثر، کاتالان گفت این اثر را به عنوان کنایه‌ای به سفته‌بازی در بازار هنر خلق کرده است و پرسید: «بر چه اساسی یک شی در سیستم هنر ارزش پیدا می‌کند؟ ... این حراج نقطه اوج کارنامه آن خواهد بود. مشتاقم ببینم پاسخ‌ها چه خواهند بود.»
از میوه‌فروشی تا حراج میلیون دلاری
موزی که چهارشنبه شب به دیوار ساتبیز چسبانده شد، همان روز از یک میوه‌فروشی نزدیک در منطقه آپر ایست ساید منهتن به قیمت ۳۵ سنت (۲۲ هزار تومان) خریداری شد.
دیوید نورمن، مشاور هنری، به نیویورک تایمز گفت: «شرط می‌بندم کارکنان ساتبیز بی‌صبرانه منتظرند موز تحویل فرونشده شود تا دیگر مجبور نباشند به جوک‌های موزی گوش دهند و تظاهر کنند که برای اولین بار است آنها را می‌شنوند. باید برایشان عذاب‌آور باشد!»
حاشیه‌ها و جنجال‌ها
این موز پر حاشیه، اوایل ماه جاری مورد توجه قرار گرفت، زمانی که مایکل بوهننا، یکی از مدیران ساتبیز، به‌طور ناشناس یک ارز دیجیتال به نام این اثر طنزآمیز، کمدین، منتشر کرد.
معامله‌گران آنلاین او را متهم کردند که از اطلاعات داخلی خانه حراج برای سود بردن از افزایش قیمت این توکن استفاده کرده است. بوهننا این اتهامات را رد کرد و در بیانیه‌ای گفت که «تصمیم گرفتم این توکن را به‌طور ناشناس راه‌اندازی کنم زیرا نمی‌خواستم با پروفایل شخصی یا وابستگی‌های حرفه‌ای‌ام مرتبط شود.»
چند ساعت قبل از آغاز حراج، ارزش بازار این ارز دیجیتال تازه خلق شده که به‌صورت آنلاین به‌عنوان «میم‌کوین» شناخته می‌شود، به حدود ۲۱۴ میلیون دلار رسید.
دو نفر از هفت نفری که در جریان حراج این اثر برای خرید آن رقابت می‌کردند، نزدیک به ۲.۵ میلیون دلار در ارز دیجیتال بوهننا سرمایه‌گذاری کرده بودند.
یکی از آنها، به نام تئودور بی، این اثر را «ایده‌ای که هر کسی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند» توصیف کرد و گفت آن دو قصد داشتند این موز را به ایلان ماسک هدیه دهند.
نقدی بر بازار هنر
کاتلان، ۶۴ ساله، که در سال ۲۰۱۶ یک توالت طلای خالص را در موزه گوگنهایم نصب کرد و یک بار نیز خودش را با نوار چسب به دیوار گالری چسباند، اغلب از بازار هنر انتقاد کرده است.
او می‌گوید حراج‌ها برای هنرمندان منصفانه نیستند، زیرا آنها معمولا جز سود ناشی از تبلیغات سودی از فروش‌های مجدد نمی‌برند.
او در مصاحبه‌ای گفت: «آن‌چه مرا ناراحت می‌کند این است که پس از فروش اول، هنرمند دیگر از دست به دست شدن اثر سودی نمی‌برد. خانه‌های حراج و کلکسیونرها بهره می‌برند، در حالی که خالق، که همان اثر محرک بازار را می‌سازد، نادیده گرفته می‌شود.»